تحول نقش خبرنگاران در حوزه پدافند رسانه ای به قلم حبیب حمزهء: در ذهن بسیاری از مخاطبان، اصطلاح «پدافند رسانهای» اغلب بهعنوان واکنشی تدافعی و مقابلهای برابر هجمهها و تهدیدات رسانهای تصور میشود. اما در حقیقت، پدافند رسانهای (بهویژه در بعد ذهنی و شناختی) صرفاً محدود به دفاع یا دفع حملات اطلاعاتی نیست؛ بلکه به معنای مجهز شدن به مجموعهای از مهارتها و رفتارهای هوشمندانه است که محور اصلی آن، سواد رسانهای در مواجهه با جریان سیال و پرفشار دادهها است.
رویکردهفتهکیش: در عصر سیال اطلاعات، جایگاه خبرنگاران و فعالان رسانهای بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته و باید به عنوان یک رسانه حرفه ای و مرجعیت اخبار مسوولیت خود را در حوزه پدافند رسانه ای ایفا کنند.
رسانه ها بهعنوان حلقه واسط میان واقعیت و افکار عمومی، نقشی کلیدی در ارتقای سطح آگاهی جامعه بر عهده دارند؛ مسئولیتی که فراتر از اطلاعرسانی بوده و در قامت مرجعیت خبری، میتوانند موجآفرینی هدفمند و اثرگذار در فضای اطلاعاتی جامعه ایجاد کنند.
یکی از رسالتهای بنیادین خبرنگاران و رسانهها، آموزش مؤلفههای پدافند رسانهای به مخاطبان است. این مهم سبب میشود تا هر فرد، ضمن تقویت قدرت تحلیل نقادانه، توانایی گزینش و ارزیابی اطلاعات را میان انبوه پیامهای خبری و غیرخبری به دست آورد و نقش فعالانهتری در انتخاب و استفاده دادهها ایفا کند؛ نه آنکه منفعلانه صرفاً تحت تأثیر موجهای رسانهای قرار گیرد.
متاسفانه در جریان داده های خبری به جای این که مخاطب محتوای تولیدی را انتخاب کند بیشتر مورد انتخاب و هدف گذاری قرار می گیرد که این مهم از عدم برخورداری او از پدافند ذهنی خبر می دهد که نیازمند آگاهی بیشتر و فرا گرفتن آموزش های لازم است.
همچنین نبود پدافند ذهنی مخاطب در حوزه رسانه و هنگام مواجه با بحران های مختلف به ویژه شرایط جنگی تحت تاثیر مهندسی رسانه ای از سوی رسانه های معاند قرار می گیرد از این رو تقویت پدافند ذهنی برای تحلیل نقادانه داده های خبری از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.
امروزه با رشد شتابان اطلاعات، از اخبار معتبر تا شایعات و دادههای جعلی، اهمیت تجهیز افراد به ابزار سواد رسانهای و مهارتهای شناختی بیش از پیش برجسته شده است.
سواد رسانهای، مخاطب سنتی را به شهروند آگاه، تحلیلگر و مسئول بدل میسازد؛ فردی که نه تنها رمزگشایی، تحلیل و صحتسنجی پیامها را فراگرفته، بلکه در برابر موج عملیات روانی و رسانههای زرد، ایمنتر و نقادانهتر عمل میکند.
در این میان، مهارت انطباقپذیری بهعنوان یکی از ستونهای پدافند رسانهای اهمیت مییابد. این مهارت، مخاطب را هم در برابر هجمههای گسترده و متضاد اطلاعات مصون میسازد و هم قدرت واکنش تحلیلی و انعطافپذیری ذهنی او را در مواجهه با شرایط پیچیده و متغیر رسانهای افزایش میدهد.
بنابراین، جامعهای که منابع معتبر و خبرنگاران مسئول در آن نقش مرجعیت دارند، در میدان جنگ روایتها و دادهها، راهبری و مصونیت بیشتری خواهد داشت.
در نهایت باید تاکید کرد که پدافند رسانهای، صرفاً رویکردی تدافعی نیست؛ بلکه یک راهبرد فعال، آیندهنگر و هوشمندانه می باشد که لازم است در عمق ساختارهای آموزشی، فرهنگی و اجتماعی کشور استقرار یابد.
عدم توجه به این رویکرد، آسیبپذیری جامعه را در برابر جریانسازیهای خبری، اخبار جعلی و عملیات روانی به شکل فزایندهای افزایش خواهد داد.
پدافند رسانهای زمانی اثربخش خواهد بود که سواد رسانهای، مهارتهای شناختی و انطباقپذیری، مؤلفههای اصلی رشد فردی و جمعی جامعه ایرانی قلمداد شوند؛ نه توصیهای انتزاعی، بلکه به عنوان یک ضرورت راهبردی و تمدنی به آن توجه شود.
